O co chodzi w uczeniu przez internet?

O podobnych sprawach mówiłem podczas wystąpienia na TEDxSenatorskaStreetED poświęconemu problemom edukacji.

Bezmiar oceanu wiedzy

Każda dziedzina nauki może mieć własną encyklopedię. Każda jest niezmierzoną przestrzenią wypełnioną informacjami. Do wydarzeń historycznych możemy dodawać tło społeczne, kulturalne i geopolityczne. W biologii od budowy DNA możemy przejść przez własności komórek do działania leków. Wreszcie w języku niemieckim rekcja (popularna zmora wytłumaczona przez Tomasza Zalewskiego tutaj) to tylko jedno z naczyń połączonych. Czy jednak rzeczywiście nasi uczniowie muszą wiedzieć to wszystko? A może zamiast wiedzy, powinni skoncentrować się wyłącznie na zdobywaniu umiejętności?

Rozwiązanie jest zapewne gdzieś pośrodku. Patrząc z punktu widzenia szkolnych podstaw programowych – wiedza górą. Patrząc z punktu widzenia amerykańskiej edukacji – umiejętności wystarczą, wiedzę przecież można w każdej chwili zdobyć. A jednak w życiu potrzebujemy zarówno wiedzy, jak i umiejętności, narzędzi czy technik, żeby podejmować decyzje i wykonywać różne czynności.

Przykład: Przedsiębiorczość.

Przedsiębiorca, który zastanawia się w którym mieście/kraju otworzyć filię lub założyć firmę potrzebuje wiedzy na temat rynku oraz umiejętności pozwalających krytycznie spojrzeć na otrzymane informacje przez pryzmat swojego biznesu.

Z kolei osobie, która zastanawia się nad założeniem działalności gospodarczej przyda się wiedza o wszystkim, co należy zrobić, żeby firmę założyć. O kilku dobrych radach możesz przeczytać tutaj.

Przykład: Zakupy spożywcze.

Idąc na zakupy musimy podjąć szereg decyzji związanych z wyborem produktów, ich rodzajów, właściwości, składników, ceny, itd. Dobór jadłospisu nie jest jedynym czynnikiem, który wpływa na to czy kupimy to czy tamto. Co z sezonowością? A może produkty importowane/mrożone nie są takie złe? Co z dostępnością? Brakiem produktu? A może wcale go nie potrzebujemy?

Newton: akcja wywołuje reakcję

Nad wieloma rzeczami w życiu najzwyczajniej się nie zastanawiamy i zapewne nie musimy się nad nimi zastanawiać. Zachowania, sposób nawiązywania relacji, traktowanie innych – tego się uczymy od ludzi z naszego otoczenia. A jeżeli nasi uczniowie lub osoby, z którymi mamy kontakt przez internet zaczną chłonąć nasze zachowania i sposób myślenia lub wprost przeciwnie, będą chcieli unikać naszych zachowań?

Ucząc (i to nie tylko przez internet) kształtujemy innych, to prosta fizyka. III zasada Newtona mówi o tym, że jeżeli ciało A działa na ciało B, to ciało B działa na ciało A. Akcja wywołuje reakcję. Świetnie obrazuje to SciFun.

Możemy wzmacniać pozytywną reakcję dając taką wiedzę, narzędzia i wskazówki, które z naszymi uczniami będą wchodziły w większą reakcję. Czy to przez ich zainteresowania, czy to przez zainteresowanie nimi, czy to wreszcie przez zaangażowanie w pozornie niezwiązane z tematem czynności jesteśmy w stanie budować ich reakcje.

Niezależnie od tego, czy prowadzimy szkolenie z ekonomii, wykład o mitochondrialnym DNA czy lekcję o kompozytorach modernizmu, poszukajmy nie tylko faktów ważnych dla dziedziny. Skupmy się na tym, co nasi słuchacze mogą w przyszłości wykorzystać w praktyce. Jakie stopnie są im potrzebne, żeby wspiąć się na najwyższe piętro, które jesteśmy w stanie określić? Inaczej mówiąc, w jakiej najlepszej sytuacji w przyszłości jesteśmy sobie w stanie wyobrazić naszego ucznia, gdy wykorzystuje wiedzę, umiejętności lub wskazówki pochodzące od nas i co go/ją do tego doprowadziło? Jak widzimy sukces ucznia, którego mamy doprowadzić jak najdalej?

Przykład: Angielski dla ósmoklasisty.

Co może być potrzebne uczniowi 8 klasy szkoły podstawowej, który uczy się angielskiego? To, czego wymaga podstawa programowa na dany rok? Krótka to perspektywa, choć nieunikniona. To, co jest obecnie wymagane na egzamin maturalny? Może się on zmienić, lecz zapewne w małym stopniu.

A gdybyśmy mieli przekazać naszemu uczniowi coś, z czego może potencjalnie skorzystać nie (tylko) w perspektywie 5 lat (do matury włącznie), lecz 50 lat? Weźmy najpotrzebniejsze funkcje językowe, takie jak prośby, zaproszenia, podziękowania itp. Zasób słownictwa, który będzie zrozumiały dla większości podobnych naszemu uczniowi adeptów języka angielskiego jako obcego – przykładowo mieszkańców innych krajów Europy, którzy mają choćby elementarną wiedzę na temat angielskiego.

Niech to będą zwroty podstawowe, których nauka nie zajmie dużo czasu (przykład ode mnie), a jeśli w międzyczasie okaże się, że nasz uczeń jest w stanie nauczyć się pewnych rzeczy więcej i szybciej – wprowadźmy odpowiednie zmiany po niedługim czasie.

Nauczmy i przećwiczmy mówienie i pisanie o wszystkim, z czym nasz uczeń będzie miał styczność przez najbliższe lata – już w tym wszystkim będzie realizacja programu 8 klasy, przygotowanie do matury oraz do programów studenckich, jeśli taką drogę wybierze.

Wywołajmy reakcję

Chciałbym podać przykłady dla wszystkich dziedzin, lecz to niewykonalne. Wymaga to bowiem nie tylko dogłębnej znajomości tematu, ale także grupy docelowej, jej celów, możliwości wykorzystania wiedzy w praktyce, itp. Jestem jednak zdania, że do pewnego poziomu (przypuszczam, że tylko troszkę poniżej mistrzostwa) to wszystko, czego się uczymy, musi znaleźć odwzorowanie w praktyce.

Być może będziemy musieli przez to zmienić podstawy programowe, sylabusy czy programy nauczania. Nie uczymy jednak dlatego, że trzeba zrealizować program albo dotrwać do końca semestru, lecz dlatego, że druga strona kiedyś będzie (miejmy nadzieję) korzystać z tej wiedzy. Poświęć nieco czasu na zastanowienie co z tego, czego uczysz, będzie wykorzystywane przez Twoich uczniów i w jaki sposób.

Na czym im najbardziej zależy, jakie są ich troski, jaki mają stosunek do przedmiotu, jakie mają cele? W jaki sposób pokrywają się z Twoimi celami, z celami programu, sylabusa czy podstawy? Gdy już będziesz mieć choćby i wrażenie, że wiesz jaki jest cel końcowy (czyli Twoja wizja przyszłości ucznia oraz rzeczywistości, z którą przyjdzie mu/jej się zmierzyć), prześledź kroki od niego po dzisiejszy dzień, nie na odwrót. Które kroki są przydatne i realistyczne, by osiągnąć następny? Odpowiedzi mogą wpłynąć nie tylko na treść zajęć/szkoleń, ale także na sposób ich prowadzenia, a co za tym idzie na sposób patrzenia na świat.

Materiały do pobrania